Астана қ., 27 қаңтар. Халықаралық қаржы ұйымдарының және отандық сарапшылардың болжамы бойынша, Қазақстанның жалпы ішкі өнімі (ЖІӨ) 2025 жылы 4,5%-ға өсуі мүмкін. Бұл өткен жылдармен салыстырғанда айтарлықтай жоғары көрсеткіш.
Ұлттық Банктің жаңа есебі экономиканың дамуына әсер ететін негізгі факторларды атап өтті. Олар мұнай бағасының тұрақтануы, ішкі сұраныстың артуы және жаңа өнеркәсіптік жобалардың іске қосылуы.
Өсудің негізгі факторлары
Қазақстан экономикасының өсуіне бірнеше маңызды факторлар әсер етуде:
1. Экспорттың артуы
Мұнай өнімдерінің әлемдік бағасы тұрақталғаннан кейін, Қазақстанның экспорттық кірістері артып келеді. 2024 жылдың қорытындысы бойынша экспорт көлемі алдыңғы жылмен салыстырғанда 12%-ға өсті.
Сонымен қатар, мұнайдан басқа өнімдердің экспорты да артуда. Металлургия, химия өнеркәсібі және ауыл шаруашылығы өнімдері халықаралық нарықтарда сұранысқа ие болуда.
2. Инвестициялық белсенділік
Шетелдік тікелей инвестициялар (ШТИ) біздің экономикаға қатты әсер етуде. 2024 жылы Қазақстанға 24 миллиард доллардан астам ШТИ тартылды.
Үкімет инвестициялық ахуалды жақсарту үшін бірқатар шаралар қабылдады:
- Салықтық жеңілдіктер енгізу
- Әкімшілік рәсімдерді жеңілдету
- Арнайы экономикалық аймақтар құру
- Инвесторларға құқықтық қорғау кепілдігін беру
3. Өнеркәсіптің дамуы
Өңдеу өнеркәсібі салаларының дамуы экономиканың әртараптануына әкеледі. Соңғы үш жылда 50-ден астам ірі өнеркәсіптік жоба іске қосылды.
Қазіргі уақытта машина жасау, химия өнеркәсібі және азық-түлік өндірісі саласында жаңа зауыттар салынуда. Бұл жобалар 15 000-нан астам жұмыс орнын ашады.
Салалық талдау
Мұнай-газ секторы
Мұнай-газ өнеркәсібі әлі де экономиканың негізгі тірегі болып табылады. Алайда үкімет экономиканы әртараптандыру саясатын жүргізуде. 2025 жылы ЖІӨ-дегі мұнай секторының үлесі 20%-ға дейін төмендеуі күтілуде.
Ауыл шаруашылығы
Ауыл шаруашылығы секторы қарқынды дамып келеді. Мемлекеттік қолдау бағдарламалары жемісін беруде. 2024 жылы ауыл шаруашылығы өнімдерінің өндірісі 8,3%-ға өсті.
Астық, ет және сүт өнімдерінің өндірісі артуда. Қазақстан әлемдік нарыққа бидай экспортын ұлғайтуда.
Қаржы секторы
Банк жүйесі тұрақты дамуда. Банктердің несие портфелі өткен жылмен салыстырғанда 15%-ға ұлғайды. Бұл бизнестің кредит алу мүмкіндігінің артқанын көрсетеді.
Сарапшылардың пікірлері
Экономист, PhD Сәбит Жұмабаев экономиканың өсу қарқынын оңды бағалады:
«Қазақстан экономикасы дұрыс бағытта дамып жатыр. Әсіресе, экономиканың әртараптануы және өндіріс секторының өсуі қуантады. Алайда, біз шағын және орта бизнеске қолдау көрсетуді күшейтуіміз керек», — деді ол.
Халықаралық рейтингтік агенттік Moody's Қазақстанның экономикалық болжамын «тұрақты» деңгейінде растады. Бұл елдің экономикалық тұрақтылығының халықаралық мойындалуы.
Қиындықтар мен тәуекелдер
Экономиканың дамуына қарамастан, бірқатар қиындықтар бар:
- Әлемдік экономикадағы тұрақсыздық
- Инфляциялық қысым
- Білікті кадрлар тапшылығы
- Инфрақұрылымның дамымауы кейбір өңірлерде
- Бюрократиялық кедергілер
Үкімет осы мәселелерді шешу үшін кешенді шаралар әзірлеуде. Жаңа бағдарламалар білім беру жүйесін жетілдіруге, инфрақұрылымды дамытуға және әкімшілік реформаларға бағытталған.
Азаматтарға әсері
Экономиканың өсуі тұрғындардың өмір сапасына оң әсер етуде:
- Жұмыс орындарының ашылуы
- Жалақылардың артуы (орташа 10% өсім)
- Әлеуметтік бағдарламалардың кеңеюі
- Инфрақұрылымның жақсаруы
- Кәсіпкерлік мүмкіндіктердің артуы
Болашақ болжамдар
Халықаралық Валюта Қоры (ХВҚ) 2026-2027 жылдарда Қазақстан экономикасының орташа 4%-ға өсуін болжайды. Бұл өсімнің негізгі қозғаушы күші өңдеу өнеркәсібі мен қызмет көрсету секторы болады.
Дүниежүзілік Банк Қазақстанның 2030 жылға қарай дамыған елдер қатарына кіру әлеуеті бар екенін атап өтті. Бірақ бұл үшін құрылымдық реформаларды жалғастыру қажет.
Қорытынды
Қазақстан экономикасының 2025 жылы өсуі елдің стратегиялық жоспарларының орындалып жатқанын көрсетеді. Экономиканың әртараптануы, инвестициялардың артуы және өнеркәсіптің дамуы оң үрдістер.
Алайда, табысты дамуды жалғастыру үшін құрылымдық реформаларды жүргізу, инновацияларды енгізу және адами капиталды дамыту қажет. Тек осы жағдайда ғана экономикалық өсім тұрақты және ұзақ мерзімді болады.
